Serwis Pracodawców i Przedsiębiorców Ekspert

Wydatkowanie środków z zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Artykuł POPON w Gazecie Podatkowej

Zakład pracy chronionej to szczególne miejsce pracy dla osób z niepełnosprawnością, ponieważ realizuje potrzeby osób niepełnosprawnych w zakresie przystosowania stanowisk pracy. ZPChr zapewnia opiekę medyczną i rehabilitację, ale także daje możliwość osobom niepełnosprawnym uzyskania wsparcia finansowego na rehabilitację leczniczą i społeczną ze środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (ZFRON).

Zasady ogólne

Zakładowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych (ZFRON) tworzony jest w zakładach pracy chronionej na podstawie art. 33 ust. 1 ustawy o rehabilitacji. Należy pamiętać, że utrata statusu zakładu pracy chronionej nie oznacza automatycznej likwidacji zakładowego funduszu rehabilitacji. Jeżeli pracodawca spełnia warunki zawarte w art. 33 ust. 7b ustawy, tzn. osiąga zatrudnienie co najmniej 15 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy oraz wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych co najmniej 25%, to zachowuje ZFRON i niewykorzystane środki tego funduszu.

Pracodawca prowadzący zakład pracy chronionej zobowiązany jest do:

• prowadzenia ewidencji środków ZFRON,
• prowadzenia rozliczeniowego rachunku bankowego środków ZFRON,
• wydatkowania środków ZFRON wyłącznie z rachunku bankowego środków tego funduszu,
• przekazywania środków funduszu rehabilitacji na rachunek bankowy ZFRON w terminie 7 dni od dnia, w którym środki te uzyskano.

Ustawodawca ustanowił wyjątek dotyczący obowiązku wydatkowania środków ZFRON tylko z rachunku bankowego. Zgodnie z art. 33 ust. 3a środki zakładowego funduszu rehabilitacji mogą być wypłacane z rachunku bankowego ZFRON do kasy zakładowego funduszu rehabilitacji w celu ich wypłaty osobom niepełnosprawnym oraz osobom uprawnionym do pomocy indywidualnej ze środków tego funduszu.

Na pracodawcę prowadzącego ZPChr nałożono także ograniczenia dotyczące wielkości wydatkowania środków ZFRON na poszczególne rodzaje wydatków. Regulują to przepisy art. 33 ust. 3 pkt 4 i 5 ustawy o rehabilitacji, zgodnie z którymi pracodawca ze środków finansowych przekazanych na ZFRON przeznacza:

• co najmniej 15% środków funduszu rehabilitacji na indywidualne programy rehabilitacji,
• co najmniej 10% środków funduszu rehabilitacji na pomoc indywidualną dla niepełnosprawnych pracowników i byłych niepracujących niepełnosprawnych pracowników tego zakładu.

Pozostałe środki tworzą tzw. duży ZFRON (maksymalnie do 75%), z których pracodawca może m.in. finansować wydatki na zakup, modernizację, remont maszyn lub wyposażenie i dostosowanie pomieszczeń zakładu pracy.

Jednym z podstawowych warunków wydatkowania środków ZFRON jest ustalenie zakładowego regulaminu wykorzystania tych środków. Kwestie ustalenia regulaminu reguluje § 5 rozporządzenia w sprawie ZFRON. Pracodawca ustala ten regulamin w uzgodnieniu z:

• osobami zapewniającymi doraźną i specjalistyczną opiekę medyczną, poradnictwo i usługi rehabilitacyjne na rzecz niepełnosprawnych pracowników tego zakładu,
• działającymi w zakładzie związkami zawodowymi lub, w przypadku ich braku, przedstawicielami wybranymi przez niepełnosprawnych pracowników.

Uzgodnień dokonuje się w ustalonym przez strony terminie, nie później jednak niż w ciągu 30 dni od dnia przedłożenia przez pracodawcę regulaminu do uzgodnienia. W przypadku braku uzgodnienia po upływie ustalonego terminu regulamin ustala sam pracodawca.

Zakładowy regulamin wykorzystania środków ZFRON zawiera szczegółowe zasady wykorzystania środków funduszu w danym zakładzie pracy chronionej. Zawiera także informacje na temat zasad wnioskowania przez uprawnione osoby o udzielenie wsparcia ze środków ZFRON, w szczególności o udzielenie pomocy indywidualnej.

Pomoc indywidualna

Dla niepełnosprawnych pracowników największe znaczenie ma możliwość uzyskania wsparcia w ramach pomocy indywidualnej (10%) lub ramach indywidualnych programów rehabilitacji (15%). Rozporządzenie w sprawie ZFRON w § 3 ust. 1 określa katalog osób, które są uprawnione do wnioskowania o udzielenie pomocy indywidualnej. Są to:

1) osoby niepełnosprawne:

1. zatrudnione w zakładzie na podstawie stosunku pracy lub umowy o pracę nakładczą, w tym przebywające na urlopach bezpłatnych oraz urlopach wychowawczych,
2. będące uczniami odbywającymi praktyczną naukę zawodu w tym zakładzie,
3. niepracujący byli pracownicy tego zakładu,

2) rodzice lub prawni opiekunowie dzieci, w przypadku wnioskowania o udzielenie wsparcia w postaci odpłatności za pobyt na koloniach, obozach oraz turnusach rehabilitacyjnych dla niepełnosprawnych dzieci pracowników, a także dla dzieci osób niepełnosprawnych.

Pomoc indywidualna ze środków ZFRON przyznawana jest zawsze na podstawie wniosku osoby uprawnionej. Rozporządzenie w sprawie ZFRON określa zakres niezbędnych informacji, które powinien zawierać wniosek o udzielenie pomocy indywidualnej. Są to:

• imię i nazwisko,
• numer PESEL, a w przypadku jego braku numer dokumentu potwierdzającego tożsamość,
• cel, forma i kwota wnioskowanej pomocy,
• uzasadnienie udzielenia pomocy,
• oświadczenie o dochodzie i liczbie członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym.

Wysokość przyznawanej pomocy indywidualnej uzależnia się od sytuacji materialnej i losowej wnioskodawcy. Warto podkreślić, że pomoc indywidualna ze środków ZFRON może być udzielana jako pomoc bezzwrotna lub jako nieoprocentowana pożyczka. Dla niepełnosprawnych pracowników bardzo ważnym uprawnieniem jest możliwość częściowego lub całkowitego umorzenia tej pożyczki w przypadku, gdy wykorzystana zostanie zgodnie z przeznaczeniem. Bardzo szeroki katalog wydatków, na które udzielone może być wsparcie, zawiera § 2 ust. 1 pkt 11 rozporządzenia w sprawie ZFRON. Wśród wydatków możliwych do sfinansowania znajdują się m.in.: odpłatność za podstawową i specjalistyczną opiekę medyczną oraz poradnictwo i usługi rehabilitacyjne, pobyt na turnusie rehabilitacyjnym, utrzymanie przez osoby niewidome psa przewodnika, zakup leków i innych niezbędnych środków medycznych, zakup i naprawa indywidualnego sprzętu rehabilitacyjnego, wyrobów medycznych, w tym przedmiotów ortopedycznych.

Należy pamiętać, iż pomoc ze środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych jest objęta zwolnieniem przedmiotowym z podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 27 lit. a) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 2032 ze zm.). Nie stanowi także podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne na podstawie § 2 ust. 1 pkt 23 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 1949).

Podstawa prawa

• Ustawa z dnia 27.08.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2016 r. poz. 2046 ze zm.)
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19.12.2007 r. w sprawie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (Dz. It. z 2015 r. poz. 1023)

Adam Hadław

Polska Organizacja Pracodawców Osób Niepełnosprawnych