Artykuły i porady
Utrata orzeczenia o niepełnosprawności nie skróci wypoczynku. Artykuł POPON w Rzeczpospolitej
Umowy
Jeśli niepełnosprawny pracownik nabył dodatkowy urlop wypoczynkowy, a następnie utracił stopień inwalidztwa uprawniający go do tego przywileju, wybierze wakacje w wyższym wymiarze - i te obecne, i zaległe.
Zgodnie z art. 19 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn. DzU z 2011 r. nr 127, poz. 721 ze zm., dalej ustawa o rehabilitacji) osobie zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności przysługuje dodatkowych 10 dni roboczych urlopu wypoczynkowego w roku kalendarzowym.
30 lub 36 dni wolnego
Zgodnie z art. 154 § 1 k.p. wymiar urlopu wypoczynkowego zależy od stażu pracy i wynosi:
- 20 dni - jeżeli etatowiec jest zatrudniony krócej niż 10 lat,
- 26 dni - jeżeli jest zatrudniony co najmniej 10 lat.
Zatem wypoczynek osoby ze znaczną lub umiarkowaną niepełnosprawnością wynosi odpowiednio:
- 30 dni - jeżeli jest zatrudniona krócej niż 10 lat,
- 36 dni - jeżeli jest na etacie co najmniej 10 lat.
Na 10-dniowe wydłużenie wakacji nie może liczyć osoba, która jest uprawniona do wypoczynku w wymiarze przekraczającym 26 dni roboczych (np. nauczyciel) lub do urlopu dodatkowego na podstawie odrębnych przepisów (np. sędzia).
Jak udzielić
Choć przepisy te funkcjonują już długo, to pracodawcy wciąż mają wątpliwości przy ich stosowaniu.
Dla pracodawcy i pracownika ważny jest moment nabycia tego uprawnienia. Prawo do pierwszego ekstraurlopu niepełnosprawny uzyskuje po przepracowaniu roku po dniu zaliczenia go do jednego ze stopni inwalidztwa.
Przykład
Pan Marek jest osobą z umiarkowaną niepełnosprawnością (orzeczoną na stałe). Po raz pierwszy zatrudnił się na etacie 5 czerwca 2014 r. Oznacza to, że 10 dni urlopu rehabilitacyjnego będzie mógł wykorzystać od 6 czerwca 2015 r., pod warunkiem, że przez ten czas będzie pracownikiem tego zakładu.
Dodatkowy urlop udziela się na takich samych zasadach, jak zwykły. Daje się go więc na dni, które są dla eta-towca dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w wymiarze godzinowym, odpowiadającym dobowemu jego wymiarowi czasu pracy w tym dniu. Udzielając wypoczynku osobom zaliczonym do znacznego bądź umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, należy pamiętać, że jeden dzień urlopu odpowiada obecnie 7 godzinom pracy (zob. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 13 czerwca 2013 r., K 17/11, ustawa z 10 czerwca 2014 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, DzU z 2014 r., poz. 877).
Bez proporcji
Pierwszy dodatkowy urlop osoba niepełnosprawna nabywa w całości, nawet jeżeli uzyska go dopiero w grudniu. Wynika to z brzmienia art. 19 ust. 1 ustawy o rehabilitacji: „prawo do pierwszego urlopu dodatkowego osoba ta nabywa po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia jej do jednego z tych stopni niepełnosprawności". O kolejne dodatkowe dni wypoczynku niepełnosprawny w stopniu znacznym lub umiarkowanym może wystąpić już 1 stycznia każdego roku kalendarzowego, jeśli pozostaje w zatrudnieniu.
Przykład
Pani Ewa jako pracownik ze znaczną niepełnosprawnością nabyła prawo do pierwszego dodatkowego urlopu 15 listopada 2013 r. Od razu miała pełny wymiar ulopu (10 dni), a nieproporcjonalny do okresu pozostałego do końca tego roku kalendarzowego. A to dlatego, że zasadę proporcjonalności stosuje się tylko wtedy, gdy dochodzi do rozwiązania stosunku pracy.
Natomiast prawo do kolejnych 10 dni wakacji pani Ewa nabyła na ogólnych zasadach 1 stycznia 2014 r., wraz ze zwykłym urlopem.
Bez wniosku
Prawo do dodatkowego urlopu przysługuje pracownikowi zaliczonemu do znacznej lub umiarkowanej niepełnosprawności, choćby nie wystąpił do pracodawcy o jego przyznanie (wyrok Sądu Najwyższego z 29 czerwca 2005 r., Il PK 339/04). Ani przepisy ustawy o rehabilitacji, ani kodeksu pracy nie uzależniają prawa do urlopu wypoczynkowego od wniosku osoby uprawnionej. To, że szef nie uzyskał wiadomości o przysługującym etatowcowi z mocy ustawy prawie do tego urlopu, może - w konkretnych okolicznościach - oznaczać tylko tyle, że pracodawcy nie można zarzucić zawinionego niewykonywania zobowiązania do udzielenia wakacji zgodnie z przepisami.
Pełne uprawnienia
Jeżeli osoba ze znaczną lub umiarkowaną niepełnosprawnością utraci ten status lub zostanie zaliczona do lekkiego stopnia, nie pozbawia jej to urlopów, które nabyła przed zmianą swojej sytuacji (zarówno zaległych, jak i bieżących). Nie ma podstaw, aby proporcjonalnie obciąć jej dni wypoczynku. Utrata bądź zmiana stopnia inwalidztwa powoduje jednak koniec prawa do kolejnego ekstraurlopu.
Przykład
Pan Jan 3 marca 2014 r. nabył prawo do urlopu dodatkowy, co nastąpiło po przepracowaniu roku od wydania orzeczenia o inwalidztwie. Jednak 15 maja 2014 r. pracownik dostał nowe orzeczenie o lekkim stopniu od tego dnia. Mimo jego obniżenia pan Jan nie traci prawa do uzyskanych 10 dni urlopu, ale w kolejnym roku nie dostanie już takich ekstrawakacji.
Mateusz Brząkowski radca prawny
Polskiej Organizacji Pracodawców Osób Niepełnosprawnych