Artykuły i porady
Skutki wyroku Trybunału Konstytucyjnego dla wsparcia zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Artykuł POPON w Gazecie Podatkowej
Coraz więcej pracodawców spotyka się z sytuacją, że pracownik niepełnosprawny dostarcza im orzeczenie, na którym nie ma symbolu przyczyny niepełnosprawności. Sytuacja ta może dotyczy zarówno orzeczeń, które przekazują pracownicy po raz pierwszy, jak i uzyskanych ponownie w związku z utratą ważności poprzedniego, na których wcześniej był symbol przyczyny niepełnosprawności 02-P. Jest to konsekwencja wyroku TK z 19 czerwca 2018 r. w sprawie SK 19/17. Trybunał zakwestionował w nim zgodność z ustawą zasadniczą § 13 ust. 2 pkt 9 oraz § 32 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia w sprawie orzekania o niepełnosprawności oraz stopniu niepełnosprawności. W praktyce oznacza to, że zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności nie mogą już w wydawanych orzeczeniach zamieszczać symbolu 02-P.
Dofinansowania do wynagrodzeń
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego ma bardzo doniosłe skutki dla systemu wsparcia aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych w najtrudniejszej sytuacji na rynku pracy ze względu na to, że część instrumentów ustawowych uzależniona jest od wykazania konkretnego symbolu na orzeczeniu.
Pracodawca zatrudniający osoby niepełnosprawne może, po spełnieniu warunków określonych w ustawie o rehabilitacji, wystąpić do PFRON z wnioskiem o dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych. Wysokość tego dofinansowania jest uzależniona od stopnia niepełnosprawności. Pracodawca otrzyma ponadto dodatkowo 600 zł, jeżeli zatrudni osobę, w odniesieniu do której orzeczono chorobę psychiczną (02-P), upośledzenie umysłowe (01-U), całościowe zaburzenia rozwojowe (12-C) lub epilepsję (06-E) oraz niewidomych (art. 26a ust. Ib). Wyrażony w ustawie zwrot „orzeczone" nie odnosi się jedynie do osób niewidomych, co, zgodnie z wieloletnim stanowiskiem Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych, rozumie się jako dysponowanie orzeczeniem z tytułu chorób narządu wzroku w stopniu znacznym i umiarkowanym.
W wyniku wyroku Trybunału pracodawca, który dysponuje orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności pracownika bez jednego z wyżej wymienionych symboli przyczyn niepełnosprawności, nie będzie mógł korzystać z uprawnienia, o którym mowa wyżej. Biuro Pełnomocnika wprost stwierdza, że w obecnej sytuacji prawnej pracodawcy mogą ubiegać się o dofinansowanie do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego w wysokości adekwatnej wyłącznie do jego stopnia niepełnosprawności, z pominięciem kwoty przewidzianej ze względu na zatrudnienie osób z konkretnym schorzeniem szczególnym, jeżeli nie zostało ono wyszczególnione na orzeczeniu.
Schorzenia szczególne
Pracodawcy wystawiający informacje uprawniające do obniżenia wpłat na PFRON kontrahentom dokonującym u nich zakupu produkcji lub usług, ustalając wskaźnik uprawniający do udzielenia odpisu na podstawie art. 22 ust. 1 ustawy o rehabilitacji, po wyroku Trybunału mogą stracić to uprawnienie. Do obliczania wskaźnika, który wynosić powinien co najmniej 30%, uwzględnia się osoby ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, w odniesieniu do których orzeczono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe, całościowe zaburzenia rozwojowe lub epilepsję oraz niewidomych. Oznacza to, że, podobnie jak w przypadku dofinansowań do wynagrodzeń, brak w orzeczeniu konkretnego symbolu przyczyny niepełnosprawności może skutkować utratą uprawnień do wystawiania informacji. Może to mieć istotne znaczenie dla pracodawców, u których wskaźnik ten zbliżonyjest do ustawowych 30%.
Zaświadczenia lekarskie
Na potrzeby ustalania wskaźników wliczania osób niepełnosprawnych do stanu zatrudnienia, dla potrzeb spełnienia warunków uzyskania bądź utrzymania statusu zakładu pracy chronionej albo zakładu aktywności żawo-dowej wystarczające jest posiadanie przez niepełnosprawnego pracownika zaświadczenia wydanego przez lekarza specjalistę potwierdzającego występowanie przynajmniej jednego z wymienionych w przepisach schorzeń. Analogicznie ustalając wskaźnik zatrudnienia związany z obowiązkiem wpłat na PFRON wystarczające jest stosowne zaświadczenie lekarskie, jakie przedstawi pracownik. Jeśli będzie z niego wynikało, że zatrudniona osoba mieści się w katalogu osób, których zatrudnienie wpływa na wymagany wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych uprawniającego do zwolnienia z obowiązku wpłat na PFRON, wówczas pracodawca będzie mógł z tej instytucji skorzystać.
Schorzenia psychiczne a pomoc z ZFRON
Wykazanie rodzaju schorzenia nie jest konieczne w stosunku do wydatków dokonywanych z zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Określone w rozporządzeniu o zakładowym funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych wskazuje na wydatki, które muszą być dokonywane „stosownie do potrzeb osób niepełnosprawnych". Oznacza to, że gdyby pracodawca odnosił wydatek wyłącznie do przyczyny niepełnosprawności, to nie jest on związany wyłącznie treścią orzeczenia i może opierać się na innych dokumentach.
W oczekiwaniu na rozwiązanie
Obecną sytuację mogą rozwiązać jedynie zmiany w obowiązującym prawie. Projekt nowelizacji ustawy o rehabilitacji regulujący samą kwestię umieszczania symboli przyczyn niepełnosprawności jest już w Sejmie i wkrótce odbędzie się jego pierwsze czytanie. Niestety, projektowane zmiany nie przewidują jednak, co z sytuacją osób, którym zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności wydały orzeczenia bez wskazania kodu 02-P.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 27.08.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 511 ze zm.)
Autor:Paweł Czapliński,
Polska Organizacja Pracodawców Osób Niepełnosprawnych
Źródło: Gazeta Podatkowa