Artykuły i porady
Niepełnosprawny pracownik w firmie – artykuł POPON w Gazecie Podatkowej. Pisze radca prawny Mateusz Brząkowski
Pracodawcy, którzy chcą zatrudnić osobę niepełnosprawną, muszą pamiętać nie tylko o dodatkowych uprawnieniach pracowniczych, ale także o udogodnieniach budowlanych, które uwzględniają schorzenia osób z niepełnosprawnością. Ważną rolę pełni także wymóg przystosowania stanowiska pracy do potrzeb osób niepełnosprawnych.
Udogodnienia techniczno--budowlane
Budynki, w których zatrudniane są osoby niepełnosprawne, a także ich otoczenie, tj. parkingi, miejsca postojowe, powinny spełniać warunki określone w przepisach rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2002 r. nr 75, poz. 690 ze zm.).
Z trzech grup niepełnosprawności, które takich usprawnień najbardziej potrzebują, czyli osób z dysfunkcją wzroku, słuchu i dysfunkcją ruchu, największych udogodnień typu budowlanego wymaga się dla osób niepełnosprawnych ruchowo. Spełnianie ich potrzeb oraz wymagań zaspokaja w dużej mierze oczekiwania osób o innych rodzajach niepełnosprawności i wpływa na podwyższenie standardu wnętrz przeznaczonych również dla łudzi zdrowych.
Wśród regulacji rozporządzenia dotyczących tej kwestii należy wyróżnić zagadnienia, Takie jak: dojścia do budynków, wejścia do budynków, miejsc postojowych dla samochodów osobowych oraz garażów, zieleni i urządzeń rekreacyjnych, ogrodzeń, urządzeń dźwigowych, schodów i pochylni, pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi oraz pomieszczeń higieniczno-sanitarnych. Jeżeli więc pracodawca np. zatrudnia osobę niepełnosprawną poruszającą się na wózku inwalidzkim, to będzie zachodziła konieczność dokonania przebudowy budynku, w którym jest zakład pracy, w zakresie dojścia i wejścia do niego, oraz modernizacji schodów lub konieczny będzie montaż windy.
Przystosowanie stanowiska pracy
Pracodawcy z chronionego, jak i otwartego rynku pracy, zgodnie z przepisami ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. nr 127, poz. 721 ze zm.), mają szczególny obowiązek przystosowania stanowiska pracy do potrzeb zatrudnianych pracowników niepełnosprawnych. Różny jest jednak zakres takiego przystosowania.
Zgodnie z art. 28 ust. 1 pkt 2 wspomnianej ustawy pracodawca może uzyskać status zakładu pracy chronionej, jeżeli m.in. obiekty i pomieszczenia użytkowane przez zakład pracy: a) odpowiadają przepisom i zasadom bezpieczeństwa i higieny pracy, b) uwzględniają potrzeby osób niepełnosprawnych w zakresie przystosowania stanowisk pracy, pomieszczeń higieniczno-sanitarnych i ciągów komunikacyjnych oraz spełniają wymagania dostępności do nich. Okoliczności te stwierdza na wniosek pracodawcy Państwowa Inspekcja Pracy (z wyjątkiem dotyczących osób zatrudnionych w dozorze i ochronie mienia).
Co istotne, zaliczenie do znacznego albo umiarkowanego stopnia niepełnosprawności danej osoby nie wyklucza możliwości zatrudnienia tej osoby u pracodawcy nie-zapewniającego warunków pracy chronionej, w przypadkach: 1) przystosowania przez pracodawcę stanowiska pracy do potrzeb osoby niepełnosprawnej; 2) zatrudnienia w formie telepracy.
Kontrolę w zakresie spełniania warunku przystosowania przez pracodawcę stanowiska pracy przeprowadza Państwowa Inspekcja Pracy. Wymóg przystosowania stanowiska pracy na otwartym rynku pracy nie dotyczy zatrudnienia pracownika niepełnosprawnego w formie telepracy oraz osoby z lekkim stopniem niepełnosprawności.
Szczegóły dotyczące zasad przeprowadzania kontroli (w ZPChr oraz u pozostałych pracodawców) zawarte zostały w Zarządzeniu nr 42/09 Głównego Inspektora Pracy z dnia 5 czerwca 2009 r. w sprawie ustalenia zasad przeprowadzania kontroli związanych z realizacją przez organy PIP obowiązków wynikających z postanowień ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz zmiany zarządzenia w sprawie określenia wzorów druków stosowanych w działalności kontrolnej PIP.
Pracodawca nie ma już obowiązku uzyskania pozytywnej opinii inspektora pracy o przystosowaniu stanowiska pracy do potrzeb niepełnosprawnego pracownika. Kontrolę w tym zakresie Państwowa Inspekcja Pracy przeprowadza na zasadach ogólnych.
W sytuacji stwierdzenia naruszeń inspektor pracy stosuje środki prawne przewidziane w ustawie o Państwowej Inspekcji Pracy.
Wypadek przy pracy
Pracodawca zobowiązany jest również wydzielić lub zorganizować odpowiednie stanowisko pracy z podstawowym zapleczem socjalnym dla pracownika, który w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej utracił zdolność do pracy na dotychczasowym stanowisku. Nie ma jednak takiego obowiązku wobec pracownika, który naruszył przepisy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy lub pozostawał w stanie nietrzeźwości, jeżeli okoliczności te stanowiły wyłączną przyczynę wypadku przy pracy. Pracodawca jest obowiązany zorganizować stanowisko pracy w terminie 3 miesięcy od daty zgłoszenia przez pracownika gotowości przystąpienia do pracy, które powinno nastąpić w ciągu miesiąca od dnia uznania go za osobę niepełnosprawną.
W postanowieniu Sądu Najwyższego - Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 12 grudnia 2002 r., sygn. akt II UK 176/2002 „osobą zatrudnioną" w rozumieniu art. 14 ust. 1 ustawy o rehabilitacji jest pracownik, który wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej utracił zdolność do pracy na dotychczasowym stanowisku, lecz z którym pracodawca nie rozwiązał stosunku pracy.
Natomiast jeżeli pracodawca nie wydzieli lub nie zorganizuje w terminie (3 miesiące) stanowiska pracy dla osoby, która w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej utraciła zdolność do pracy na dotychczasowym stanowisku, wówczas obowiązany jest dokonać, w dniu rozwiązania stosunku pracy z tą osobą, wpłaty na PFRON w wysokości piętnastokrotnego przeciętnego wynagrodzenia.
Mateusz Brząkowski radca prawny
Polska Organizacja Pracodawców Osób Niepełnosprawnych