Serwis Pracodawców i Przedsiębiorców Ekspert

Jak potwierdzać niepełnosprawność pracownika. Artykuł POPON w Gazecie Podatkowej

Dla pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne bardzo ważne jest prawidłowe potwierdzanie niepełnosprawności pracownika oraz występowania u niego schorzeń szczególnych. Dotyczy to przede wszystkim pracodawców, którzy korzystają z przysługujących im przywilejów z tytułu zatrudniania osób niepełnosprawnych, np. wnioskują o dofinansowanie do wynagrodzeń lub wystawiają informację o kwocie obniżenia z tytułu zakupu publikacji lub usług.

Dokumenty z różnych lat

Problematykę dotyczącą orzeczeń o niepełnosprawności reguluje ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Z punktu widzenia pracodawcy mamy do czynienia z dwoma sytuacjami, tj. z potwierdzaniem:

• niepełnosprawności pracownika, a w szczególności stopnia niepełnoprawności,
• rodzaju występującej niepełnosprawności (np. występowania schorzeń szczególnych).

W celu udokumentowania, że pracownik jest osobą niepełnosprawną, konieczne jest przedstawienie pracodawcy ważnego orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność wydanego przez uprawnione do tego organy. Stanowi to znaczny problem dla pracodawców, ponieważ osoby niepełnosprawne legitymują się dokumentami potwierdzającymi niepełnosprawność wydanymi w różnych okresach czasu, przez różne organy. Obecnie organami uprawnionymi do orzekania o niepełnosprawności są powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności -jako pierwsza instancja oraz wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności - jako druga instancja. Zespoły te wydają orzeczenia o niepełnoprawności dla osób przed ukończeniem 16. roku życia oraz dla osób dorosłych orzeczenia o zakwalifikowaniu do jednego z trzech stopni niepełnosprawności (znaczny, umiarkowany lub lekki). Ponadto orzeczenia o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy wydają lekarze orzecznicy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Art. 5 ustawy o rehabilitacji reguluje kwestie równoważności orzeczeń wydawanych przez lekarza orzecznika ZUS względem stopni niepełnosprawności określonych w tej ustawie.

Mając na względzie ochronę praw nabytych, ustawodawca zastrzegł w art. 62 ustawy o rehabilitacji, iż „osoby, które przed dniem wejścia w życie ustawy zostały zaliczone do jednej z grup inwalidów, są osobami niepełnosprawnymi w rozumieniu ustawy, jeżeli przed tą datą orzeczenie o zaliczeniu do jednej z grup inwalidów nie utraciło mocy". Oznacza to, że np. osoby niepełnosprawne posiadające ważne orzeczenia wydane przez komisje lekarskie ds. inwalidztwa i zatrudnienia mogą nadal legitymować się tymi dokumentami. Warto także pamiętać, iż swoistą „pułapką" dla pracodawców są tzw. „orzeczenia mundurowe" wydawane przez komisje MON lub MSWiA. W tym przypadku swoją ważność zachowały tylko orzeczenia wydane przed 1.01.1998 r. Dotyczy to także orzeczeń o długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym (wydawanych przez KRUS).

Reasumując, zarówno pracodawca, jaki osoba niepełnosprawna muszą pamiętać, iż jedynym dokumentem potwierdzającym niepełnosprawność oraz stopień niepełnosprawności jest ważne orzeczenie wydane przez uprawniony do tego organ. Nie można posiłkować się tutaj zaświadczeniami lekarskimi.

Schorzenia szczególne

W przypadku konieczności potwierdzenia rodzaju występującej u pracownika niepełnosprawności (np. schorzeń szczególnych) mamy nieco odmienną sytuację. Ustawa o rehabilitacji mówi o osobach ze schorzeniami szczególnymi w art. 21 ust. 4 i 7, art. 22, art. 26a ust. 1b oraz art. 28 ust. 1 pkt 1 lit. b). Sposób potwierdzania występowania schorzeń szczególnych u osób niepełnosprawnych zależy od rodzaju uprawnienia, z którego pragnie skorzystać pracodawca. W odniesieniu do schorzeń szczególnych, o których mowa w:

• art. 21 ust. 4 ustawy (dotyczącym obniżania wymaganego wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych),
• art. 28 ust. 1 pkt 1 lit. b) ustawy (dotyczącym ustalenia struktury zatrudnienia dla potrzeb statusu zakładu pracy chronionej), - ustawodawca nie wskazuje sposobu dokumentowania wystąpienia tych schorzeń. Oznacza to, że schorzenia szczególne wymienione w art. 21 ust. 4 oraz art. 28 ust. 1 pkt 1 lit. b) ustawy o rehabilitacji można dokumentować orzeczeniem o niepełnosprawności wydanym przez uprawniony organ, jak i za pomocą odpowiedniego zaświadczenia lekarskiego.

Natomiast w przypadku schorzeń szczególnych wymienionych w: art. 22 ust. 1 ustawy (dotyczącym ustalania, czy pracodawca zalicza się do sprzedających uprawnionych do informacji będących podstawą do obniżenia wpłat na PFRON);

• art. 26a ust. 1b ustawy (dotyczącym zwiększonego o 600 zł dofinansowania do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych, u których występują schorzenia szczególne) - schorzenia te dokumentuje się wyłącznie orzeczeniami.

Identyfikacja rodzaju niepełnosprawności

W związku z tym, że osoby niepełnoprawnie legitymują się różnymi rodzajami ważnych orzeczeń o niepełnosprawności, pracodawcy mają problemy z identyfikacją na orzeczeniu rodzaju niepełnosprawności. Zgodnie z wyjaśnieniem Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnoprawnych (BON-I-52311-342-2-LK/2011 z dnia 31.08.2011 r.) ustawodawca nie ustanowił warunku co do lokalizacji potwierdzenia schorzenia szczególnego na orzeczeniu. Zatem to, że osoba niepełnosprawna legitymująca się danym orzeczeniem jest osobą, u której stwierdzono schorzenia szczególne, może wynikać z sentencji, symbolu przyczyny niepełnosprawności, wskazań czy uzasadnienia. Wyjaśnienia wymaga także określenie „osoba niewidoma". Jak wynika z opinii znajdującej się na stronie internetowej Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnoprawnych (www.niepelnosprawni.gov.pl) „Należy przyjąć, iż określenie osób z dysfunkcją narządu wzroku wyrażone w przedmiotowym przepisie za pomocą potocznego sformułowania osoba niewidoma obejmuje swoim zakresem osoby z dysfunkcją narządu wzroku w stopniu znacznym i umiarkowanym".

Przykład

Pracodawca - zakład pracy chronionej zatrudnił w miesiącu sprawozdawczym dwóch pracowników - osoby niepełnosprawne:

Pracownik A - dostarczył orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy (ZUS) oraz zaświadczenie lekarskie z Poradni Zdrowia Psychicznego, że leczy się psychiatrycznie i znajduje się pod opieką lekarza psychiatry.

Pracownik B - dostarczył pracodawcy orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności z symbolem niepełnosprawności 06 - E (wydane przez PZON).

Pracodawca musi ustalić, czy może wnioskować o podwyższone dofinansowanie (art. 26a ust. 1b ustawy) oraz czy może wykazać tych pracowników na potrzeby statusu zakładu pracy chronionej (art. 28 ust. 1 pkt 1 lit. b) ustawy).

W przypadku dofinansowania do wynagrodzeń podwyższone dofinansowanie przysługiwać będzie tylko na pracownika B, bowiem schorzenie szczególne - epilepsja wynika wprost z orzeczenia. Na pracownika A podwyższone dofinansowanie nie przysługuje - schorzenie szczególne wynika z zaświadczenia lekarskiego, a nie z orzeczenia.

W przypadku wskaźników zatrudnienia na potrzeby statusu zakładu pracy chronionej pracodawca uwzględni obu pracowników. W tym przypadku schorzenie szczególne można potwierdzić zaświadczeniem lub orzeczeniem.

Podstawa prawa

Ustawa z dnia 27.08.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2016 r. poz. 2046 ze zm.)

Adam Hadław

Polska Organizacja Pracodawców Osób Niepełnosprawnych

Źródło: Gazeta Podatkowa