Artykuły i porady
Indywidualne programy rehabilitacji w ZPChr. Artykuł POPON w Gazecie Podatkowej
Ważnym instrumentem wsparcia aktywizacji zawodowej osob niepełnosprawnych w zakładzie pracy chronionej jest możliwość tworzenia dla pracowników niepełnosprawnych indywidualnych programów rehabilitacji (IPR). Programy te mają na celu zmniejszenie ograniczeń zawodowych niepełnosprawnych pracowników. Ponieważ regulacje prawne nie precyzują jednoznacznie, co należy rozumieć przez to pojęcie, pracodawcy napotykają na problemy w tworzeniu IPR. Na podstawie ugruntowanej praktyki można jednak stwierdzić, że zmniejszenie ograniczeń zawodowych to m.in. utrzymanie przez pracownika zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy lub przywrócenie zdolności do wykonywania pracy.
ZFRON a indywidualne programy rehabilitacji
Indywidualne programy rehabilitacji skierowane są w szczególności do pracowników niepełnosprawnych, którzy: - posiadają najniższe kwalifikacje, - z uwagi na niepełnosprawność mają utrudnione samodzielne wykonywanie pracy, - utracili zdolność do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku, - zmieniają kwalifikacje zawodowe.
Pracodawca zatrudniający osoby niepełnosprawne, który spełnia wymagania zawarte w art. 28 ustawy o rehabilitacji, może uzyskać status zakładu pracy chronionej. Posiadanie tego statusu pozwala na tworzenie, zgodnie z art. 33 ustawy o rehabilitacji, zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (ZFRON). Ze środków ZFRON pracodawca może wspierać rehabilitację leczniczą, społeczną i zawodową osób niepełnosprawnych, w tym finansować koszty związane z tworzeniem i realizacją IPR. Zgodnie z art. 33 ust. 3 pkt 4 ustawy o rehabilitacji pracodawca ma obowiązek przeznaczania co najmniej 15% środków ZFRON na indywidualne programy rehabilitacji. Warunkiem wydatkowania środków przeznaczonych na IPR jest opracowanie przez komisję rehabilitacyjną indywidualnego programu rehabilitacji.
Indywidualny program rehabilitacji
Indywidualne programy rehabilitacji opracowywane są przez komisje rehabilitacyjne, które powoływane są przez pracodawcę. W skład komisji rehabilitacyjnej wchodzą: - lekarz lub pielęgniarka wykonujący świadczenia zdrowotne na rzecz zakładu, o których mowa w art. 28 ust. 1 pkt 3 ustawy o rehabilitacji, - osoba zajmująca się problematyką rehabilitacji u pracodawcy prowadzącego zakład, - doradca zawodowy lub instruktor zawodu.
Pracodawca powołuje spośród członków komisji rehabilitacyjnej przewodniczącego komisji. W uzasadnionych przypadkach, w szczególności specyfiką przewidywanych działań rehabilitacyjnych, w skład komisji może zostać powołany psycholog. Należy podkreślić, iż indywidualny program rehabilitacji opracowywany jest zawsze z udziałem pracownika niepełnosprawnego, którego ten program dotyczy.
Przepisy regulujące funkcjonowanie ZPChr oraz tworzenie i wydatkowanie ZFRON nie zawierają wzoru (formularza), według którego opracowywany ma być IPR. W tym zakresie pozostawia się swobodę wyboru komisjom rehabilitacyjnym. Rozporządzenie w sprawie ZFRON wymienia jednak elementy, jakie program powinien zawierać. Zgodnie z § 6 ust. 7 rozporządzenia indywidualny program rehabilitacji powinien zawierać: - diagnozę sytuacji zawodowej pracownika niepełnosprawnego, - cel programu rehabilitacji, - metody realizacji programu rehabilitacji, - harmonogram działań rehabilitacyjnych, - terminy oceny postępów w rehabilitacji, - osoby odpowiedzialne za realizację programu rehabilitacji.
Szczególną wagę należy zwrócić tutaj na dokonanie prawidłowej diagnozy sytuacji zawodowej pracownika niepełnosprawnego, z której wynikać będą podejmowane w trakcie realizacji programu działania. Przepisy nie regulują także długości okresu, w którym realizowany ma być IPR, pozostawia się to decyzji komisji rehabilitacyjnej. Należy jednak pamiętać, iż komisja rehabilitacyjna dokonuje oceny efektów realizacji programu rehabilitacji (ocena okresowa i końcowa). Jeżeli zachodzi taka potrzeba, komisja modyfikuje program oraz określa możliwości i formy dalszej rehabilitacji po zakończeniu realizacji IPR.
Wydatkowanie środków ZFRON na realizację IPR
Komisja rehabilitacyjna opracowująca IPR określa metody i rodzaje działań, jakie powinny zostać podjęte w celu zmniejszenia ograniczeń zawodowych pracownika objętego programem. Koszty podejmowanych działań mogą być finansowane ze środków ZFRON z puli przeznaczonej na IPR. Rozporządzenie w sprawie ZFRON określa, jakie rodzaje kosztów mogą być finansowane z tych środków, jest to jednak katalog otwarty. W ramach indywidualnych programów rehabilitacji mogą być finansowane koszty: 1) doradztwa zawodowego w zakresie możliwości szkolenia, przekwalifikowania i dokształcania; 2) specjalistycznych badań lekarskich oraz psychologicznych dla celów doradztwa zawodowego; 3) szkolenia, przekwalifikowania oraz dokształcania w celu nabycia lub podnoszenia kwalifikacji zawodowych; 4) wynagrodzenia: a) pracownika sprawującego opiekę nad uczestnikiem programu rehabilitacji, b) członków komisji rehabilitacyjnej w części nieobjętej finansowaniem ze środków ZFRON lub środków PFRON; 5) dostosowania miejsca pracy i stanowiska pracy do potrzeb wynikających z rodzaju i stopnia niepełnosprawności; 6) inne ponoszone w ramach realizacji programów rehabilitacji.
Trzeba podkreślić, iż ponoszone w trakcie realizacji programu wydatki, o ile stanowią przysporzenie korzyści dla pracodawcy, stanowią pomoc de minimis. Indywidualne programy rehabilitacji mogą być również opracowywane w tzw. byłych zakładach pracy chronionej, jeśli zachowały one prawo do dysponowania środkami na podstawie art. 33 ust. 7b ustawy o rehabilitacji.
Podstawa prawna
- Ustawa z dnia 27.08.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2016 r. poz. 2046 ze zm.)
- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19.12.2007 r. w sprawie ZFRON (Dz. U. z 2015 r. poz. 1023)
Autor: Adam Hadław
Polska Organizacja Pracodawców Osób Niepełnosprawnych
Źródło: Gazeta Podatkowa