Serwis Pracodawców i Przedsiębiorców Ekspert

Gazeta Podatkowa. Jak prawidłowo dokumentować niepełnosprawność pracownika?

W polskim systemie orzecznictwa w zakresie niepełnosprawności funkcjonuje kilka systemów orzekania, co wiąże się z tym, iż w obiegu funkcjonują orzeczenia różnych instytucji. Dodatkowo występują również stare orzeczenia o tzw. grupach inwalidzkich, które nie utraciły mocy prawnej, na podstawie których wydawano decyzję w sprawach rentowych. Jednakże nie każde z tych orzeczeń kwalifikuje prawnie osobę je posiadającą do grona osób niepełnosprawnych (tzw. zasada niepełnosprawności prawnej).

Szczegółowe uregulowania dotyczące orzecznictwa o niepełnosprawności znajdują się w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (dalej jako ustawa o rehabilitacji).

Definicja niepełnosprawności

Zgodnie z ogólną definicją zawartą w art. 2 pkt 10 ustawy o rehabilitacji niepełnosprawność oznacza trwałą lub okresową niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność do pracy.

Ustawa o rehabilitacji w art. 1 definiuje osoby niepełnosprawne jako osoby, których niepełnosprawność została potwierdzona orzeczeniem:

• o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności lub
• o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy na podstawie odrębnych przepisów lub
• o niepełnosprawności, wydanym przed ukończeniem 16 roku życia.

Z powyższego wynika, iż status osoby niepełnosprawnej jest równoznaczny z uzyskaniem jednego z wymienionych powyżej orzeczeń.

Orzeczenie o niepełnosprawności

Orzeczenia o niepełnosprawności wydawane są w stosunku do osób, które nie ukończyły 16 roku życia.

Podstawą uznania osoby, która nie ukończyła 16 roku życia, za niepełnosprawną jest ustalenie, że:

• ma naruszoną sprawność fizyczną lub psychiczną,
• przewidywany okres trwania upośledzenia stanu zdrowia przekracza 12 miesięcy,
• wymaga zapewnienia jej całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku z powodu wady wrodzonej, długotrwałej choroby lub uszkodzenia organizmu.

Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności

Ustawa o rehabilitacji reguluje trzy rodzaje stopni niepełnosprawności:

• lekki,
• umiarkowany,
• znaczny.

Zaliczenie do jednego z nich zależy od stopnia naruszenia sprawności organizmu, zdolności do samodzielnej egzystencji i konieczności pomocy lub opieki ze strony innych osób.

O niepełnosprawności i stopnia niepełnosprawności orzekają:

• powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności -jako I instancja,
• wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności -jako II instancja.

Orzeczenia o niezdolności do pracy

W systemie orzecznictwa można się spotkać z innymi instytucjami, których orzeczenia traktowane są na równi z orzeczeniami o niepełnosprawności. Obok powiatowych i wojewódzkich zespołów obecnie także Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) może wydawać orzeczenia, które określają możliwości zatrudnienia osoby niepełnosprawnej.

Zgodnie z art. 5 ustawy o rehabilitacji wydane obecnie przez lekarza orzecznika ZUS:

• orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności,
• orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności,
• orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy traktowane jest na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności,
• orzeczenie o częściowej niezdolności do pracy traktowane jest na równi z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności.

Inaczej jest natomiast z orzeczeniami wydawanymi przez Komisję Lekarską ds. Inwalidztwa i Zatrudnienia, Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego czy przez komisje lekarskie MON i MSWiA.

Orzeczenia o inwalidztwie

Zgodnie z art. 62 ustawy o rehabilitacji osoby, które przed 1 stycznia 1998 r. zostały zaliczone do jednej z grup inwalidów, są osobami niepełnosprawnymi w rozumieniu ustawy, jeżeli przed tą datą orzeczenie o zaliczeniu do jednej z grup inwalidów nie utraciło mocy. I tak:

• orzeczenie o zaliczeniu do I grupy inwalidów traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności,
• orzeczenie o zaliczeniu do II grupy inwalidów traktowane jest na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności,
• orzeczenie o zaliczeniu do II grupy inwalidów traktowane jest na równi z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności.

Orzeczenia o niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym

Osoby, które przed 1 stycznia 1998 r. zostały uznane za osoby o stałej lub długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, którym przysługuje zasiłek pielęgnacyjny:

• traktowane są na równi z osobami zaliczonymi do znacznego stopnia niepełnosprawności,
• pozostałe osoby traktowane są na równi z osobami zaliczonymi do lekkiego stopnia niepełnosprawności.

Orzeczenia służb mundurowych

Ważne orzeczenie o zaliczeniu do jednej z grup inwalidztwa, wydane przed 1 stycznia 1998 r. przez komisje lekarskie podległe MON lub MSWiA na podstawie odrębnych przepisów dotyczących niezdolności do służby, przekłada się na następujące stopnie niepełnosprawności:

• orzeczenie o zaliczeniu do I grupy inwalidztwa traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności,
• orzeczenie o zaliczeniu do II grupy inwalidztwa traktowane jest na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności,
• orzeczenie o zaliczeniu do III grupy inwalidztwa w związku ze służbą z jednoczesnym orzeczeniem inwalidztwa III grupy z ogólnego stanu zdrowia traktowane jest na równi z lekkim stopniem niepełnosprawności.

Wyroki sądowe

Podstawę do zaliczenia danej osoby do osób niepełnosprawnych stanowią również wyroki sądu pracy i ubezpieczeń społecznych wydane w postępowaniu odwoławczym od orzeczeń wojewódzkich zespołów do spraw orzekania o niepełnosprawności oraz decyzji ZUS. W przypadku uzyskania wyroku sądowego, który w części modyfikuje orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności dokumentami potwierdzającymi status osoby niepełnosprawnej są wyrok sądu oraz orzeczenie zespołu w części nieobjętej rozstrzygnięciem sądu zawartym w wyroku. Dzieje się tak dlatego, że w obowiązującym stanie prawnym brak jest procedury „wpisywania" wyroków sądowych w orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 27.08.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. nr 127, poz. 721 ze zm.)

Mateusz Brząkowski radca prawny