Artykuły i porady
Czas pracy niepełnosprawnych od lipca 2014 r. Arykuł POPON w Gazecie Podatkowej
Pracownicy niepełnosprawni mają szczególne uprawnienia dotyczące czasu pracy, które są odmienne od regulacji wskazanych przepisami Kodeksu pracy. W zależności od stopnia niepełnosprawności oraz spełnienia dodatkowych warunków wskazanych w przepisach ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, norma czasu pracy osób niepełnosprawnych może ulec istotnemu skróceniu. Pracodawcy powinni pamiętać, że w tym zakresie od 10 lipca 2014 r. zaczną obowiązywać dość istotne zmiany.
Zasady czasu pracy osób niepełnosprawnych
Czas pracy pracownika nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczają-cym 4 miesięcy, z zastrzeżeniem innych przepisów wskazanych w Kodeksie pracy. Ponadto każdy pracownik podlega rygorom związanym ze wskazanymi w Kodeksie pracy systemami czasu pracy. Stosuje się także do niego reguły prawne wynikające z pracy w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej oraz pracy w niedziele i święta.
Zasady czasu pracy osób niepełnosprawnych uregulowane zostały w sposób odmienny. Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o rehabilitacji (...), czas pracy osoby niepełnosprawnej nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo. Natomiast obecnie czas pracy osoby niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo jedynie, na podstawie zaświadczenia o celowości stosowania skróconej normy czasu pracy wystawionego przez lekarza przeprowadzającego badania profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku lekarza sprawującego opiekę nad tą osobą niepełnosprawną (art. 15 ust. 2 ustawy o rehabilitacji...).
Praca w nadgodzinach i porze nocnej
Osoba niepełnosprawna nie może być także zatrudniona w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych. W przepisach Kodeksu pracy „pora nocna" została zdefiniowana w art. 1517 § 1 i obejmuje 8 godzin między godzinami 2100 a 700 rano.
Natomiast wyjaśnienie pojęcia „godzin nadliczbowych" zawiera art. 151 § 1 Kodeksu pracy. Zgodnie ze wskazanym przepisem pracą w godzinach nadliczbowych jest praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy, podjęta przez pracownika, ze względu na określone w przepisie przesłanki. W przypadku osób niepełnosprawnych skrócone normy czasu pracy będą tymi, których przekroczenie spowoduje pracę w godzinach nadliczbowych.
Jak stanowi art. 18 ustawy o rehabilitacji (...), stosowanie skróconych norm czasu pracy nie powoduje obniżenia wysokości wynagrodzenia wypłacanego w stałej miesięcznej wysokości. Ponadto godzinowe stawki wynagrodzenia zasadniczego, odpowiadające osobistemu zaszeregowaniu lub zaszeregowaniu wykonywanej pracy, przy przejściu na skrócone normy czasu pracy, ulegają podwyższeniu w stosunku, w jakim pozostaje dotychczasowy wymiar czasu pracy do tych norm.
Ustalenie w umowie o pracę zawartej z pracownikiem niepełnosprawnym w stopniu umiarkowanym 8-godzinnego dnia pracy zamiast 7-godzinnego oznacza (przy zaświadczeniu o celowości skróconej normy), że za każdą przepracowaną ósmą godzinę ma on prawo do normalnego wynagrodzenia wynikającego z umowy i do dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych (wyrok SN z dnia 6 lipca 2005 r., sygn. akt III PK 51/05).
Zmiany w czasie pracy na podstawie wyroku TK
Wyrokiem z dnia 13 czerwca 2013 r., sygn. akt K 17/11, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że podmioty nierówne - osoby pełnosprawne (i osoby z lekką niepełnosprawnością) oraz osoby ze znaczną lub umiarkowaną niepełnosprawnością - zostały (co do zasady) potraktowane jednakowo pod względem wymiaru czasu pracy. Jest to niezgodne z art. 2 Konstytucji RP, czyli z zasadą sprawiedliwości społecznej. Trybunał tym samym uchylił przepis art. 15 ust. 2 ustawy o rehabilitacji (...), który dotyczy skróconego czasu pracy osób niepełnosprawnych na podstawie zaświadczenia lekarskiego.
TK odroczył utratę mocy obowiązującej zakwestionowanego art. 15 ust. 2 ustawy o 12 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw, tj. do 9 lipca 2014 r. włącznie.
W ramach wykonania wyroku TK Parlament uchwalił ustawę z dnia 10 czerwca 2014 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Eliminuje ona niezgodny z Konstytucją RP przepis, który uzależnia zastosowanie skróconego czasy pracy do osoby niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności od uzyskania zaświadczenia lekarskiego o celowości stosowania skróconej normy czasu pracy. Ustawa czeka na publikację w Dzienniku Ustaw (stan na dzień oddania GP do druku).
Jeżeli znowelizowane przepisy wejdą w życie, zgodnie z założeniem do dnia 10 lipca br., to wszystkim osobom ze znacznym i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności skrócona norma czasu pracy (7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo) będzie przysługiwała z mocy prawa, a nie na podstawie zaświadczenia lekarskiego.
Zgoda lekarza na dłuższy czas pracy bez zmian
Bez względu na zmiany związane ze skutkami Wyroku TK, w zakresie skróconego czasu pracy, modyfikacji nie ulegnie możliwość pracy osób niepełnosprawnych na podstawie zasad ogólnych. Zgodnie z art. 16 ustawy o rehabilitacji (...) przepisu art. 15 nie stosuje się:
- do osób zatrudnionych przy pilnowaniu oraz
- gdy, na wniosek osoby zatrudnionej, lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad tą osobą wyrazi na to zgodę.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)
Mateusz Brząkowski radca prawny
Polska Organizacja Pracodawców Osób Niepełnosprawnych
Źródło: Gazeta Podatkowa